КОЛДУНЬЯ АКБИЛЕК

Карачаевское сказание

Хурзукъ башында, тау джитини тюз теппесинде чыммаакъ къала джылтырагъанды. Къаяланы тегерегин да тау джитиле къуршалаб, кюн таякъла аралары бла, суу шоркъалача, сыбдырылыб етгендиле. Тюбю уа - тюбсюз джар.

Ол къалада бир сейир бийче джашагъанды. Бертатыуну сюйген эгечи обур Акъбилек болгъанды ол. Аны санлары къарангы кечени кюнча джарытхандыла. Кюнню кёзун къаматырча, алай сейир джылтырагъандыла бийчени чыммаакъ санлары.

Къаланы терезисинден къолун тышына узатса, Уллу Кам тюз джарыб, Къобан башланнган джер кюндюзча джарыкъ болуб къалгъанды. Къобан сууну биринчи тамчылары да, чыкъ тамчылача, джим-джим джылтыраб, бир-бирлерин бай эте, саркъа келиб, шоркъулдай, алайдан тёбен саркъыб кетелле.

Уллу Камны ары джаны бла къаланы арасын да Акъбилек сокъгъан чепкенликден джол тартылыб болгъанды, кийик джюнню кёк мамугъундан согъулгъан чепкенликден.

Айючу, Акбилекни эри, бир залим зат болгъанды. Ол кечеле бла ханланы, патчахланы хуремлерин тонаб ызына къайтса, Акъбилек, терезеден къолун узатыб, Уллу Кам тюзню джарытыб, кёпюрден эри къыйналмай ётюб тургъанды.

Бир джолда Айючю, насыбсыз киши, накъырда этиб:

-Энди хуремлени тонарыкъ тюлме. Алтын-кюмюш салыр джер табалмайбыз къалада. Къаджар патчахны бир сейир къызы барды дейдиле. Аны алыб келейим. Сени къолунг да мутхуз бола башлагъанды,- деб кетгенди, ойнай- кюле джолуна.

Аллай ачыулангъанды Акъбилек. Талай кюнню ёкюнюб туруб, Айючюню къайтыб келгенин аны къадырыны кюмюш къонгураучугъундан билиб, уяннганды Акъбилек. Эрлай кимни алыб келе эсе да бир керейим деб, билегин терезеден тышына узатыб, дуу джандыргъанды Уллу Камны.

Излегенин кёралмагъанында, эслеяла болмазма, асыры къарангыды деб, терезени кенгине ачыб, ёшюнюн да чъыгъаргъанды тышына. Къадырны, кёзлери къамаб, башы тёгерек айланнганды. Бара барыб, кёпюрню арасында абыныб кетиб, мийикден Уллу Камны уллу толкъунларына тюшгенди. Ол кюн Айючюню артмакъларында алтынлары сууда эриб, чабакъланы юслерине чабханды. Андан бери Къобанны чабагъына алтын чабакъ дейдиле, Хурзук башында акъ къалагъа да - Акбилекни къаласы.

Текст записан Семеновой Индирой Джотдаевной от Байрамуковой Аминат Борисовны в Республике Карачаево-Черкессии г. Усть-Джегута в августе 2002 г. Перевод на русский - И.Д.Семёновой, под редакцией д.ф.н., проф. ВГУ А.А. Кретова.