ЭКИ КЪУШ
Карачаевское сказание
Русский перевод: Два орла
Эртде - эрделеде Таулан деб бир джигит уучу болгъанды; къаджыкъмагъан, къанмагъан. Табхан затындан хоншулагъа юлюш бериб тургъанды, тамадаланы сыйларын кёргенди. Адамла да, хоншу -тийре да. Тауланны бек скойгендиле.
Бир кюн уучу, чегетни ичи бла бара тургъанлай, къара сууну къатында бир акъ эчкини кёргенди.Аны сескекли этмезге кюреше, шкогун акъыртын кёлтюргенди. Ышаннга тутуб къараса -эчкини орнунда бир ариу къыз сюелиб тура. Сары чачы, эки эшме болуб, алтын кямарында накъут-налмаз ташла джылтырай, акъ бети, ала кезлери узун кирпиклери…
Уучу шкогун джерге ийгенлей, къыз тас болуб, биягъы акъ эчки чыкъгъанды. Шкокну ышаннга салгъанлай, дагъыда къыз кёрюннгенди. Уучуну тобукълары къалтырагъандыла, шкогу къолундан тюнгенди. Чегетде кюлген таууш эшитилиб, къонгу рау ауаз бла къыз айтады:
- Эй, джигит, сен менден къоркъма. Сен къонакъдаса, Апсатыны конагъыса! - дегенди. Эсине кючден -бутдан келиб, Таулан соргъанды.
- Сен кимсе - уучу марлаучу акъ эсчкимисе, огъесе дунияда эм ариу къызмыса?
- Мен Апсатыны къызы Фатимама, - дегенди ол.
Уучу да Фатима да бир - бирин кергенлей, сюйгендиле. Уучу юйюне аз келюучю болгъанды. Кюн сайын уугъа кетиб, къуру къайта башлагъанды: таулада мазаллы доммай отлагъанлыкъгъа ол аны кермегенди, аллына айю чыкъгъанлыкъгьа, шкогун атмагъанды, эчкиле бла мараллагъа да шкогун келтюрмегенди, ариу Фатима болурму деб.
Сюймеклик алагъа къууачдан эсе къайгъыны кёб бергенди. Кёкде джашагьан инсаннга джалгъашыргъа адамгъа эркинлик болмагъанын экиси да билгендиле. Ол себебден уучу сюйменклигин адамларындан джашыргъанды. Фатима да кесини сюймеклигин атасына айтмагъанды. Экиси да кеслерини адамлары болмагъан, узакъ джуртха къачаргъа таукел болгъандыла.
Фатима эркишигъа кийингенди, башына башлыкъ къысханды. Экиси да атлагъа миниб, къачыб тебрегендиле. Алай а къызны ариулугъун, айбатлыгъын бир кийимда джашыралмай эди. Джаныуарла, къанатлыла. Апсатыгъа хапар айтхандыла.
Ачыуланганды Апсаты, кесини джумушларын къуугъуннга джибергенди:
- Къачхынчыланы тутуб елтюрюгюз! - дегенди.
Фатима бла Таулан адам джюрюмеген джерле бла баргъандыла. Къуугъунчуланы эслеб, тау киришге ерлегендиле, атларын да ёзенде къоюб.
Тау башында Апсатыны къуугъунчулары ызларындан джетгендиле. Фатима бла Таулан къаяда ташланы арасында бугъуннгандыла .Къушла, къыз бла джашны эслеб, къычыркъ - хахай этгендиле. Аланы кермей баргъан атлыла, къанатлы тауушха къайтыб келиб, къачхынчыланы табхандыла. Тутуб, эрлей къаядан атыб ийгендиле кесин да.
Ол кёзюучюкде Апсатыны джюреги чанчханды: къызны да, джигит уучуну да джазыкъсыныб, аланы экисин да къушла этиб къойгъан. Ехтем къанатлыла , чауул ташлагъа тийгинчи, къанатларын къагъыб, кюн таба учуб кетгендиле.
Андан бери ол эки къуш адам чыгъалмаз мийик къаяны теппесиде уя салыб джашайдыла. Эртден сайын, кюнню биринчи таякълары джылтырагъанлай, андан чыгъыт учадыла.
Текст записан Семеновой Индирой Джотдаевной от Байрамуковой Аминат Борисовны
в Республике Карачаево-Черкессии г. Усть-Джегута в августе 2002 г.
|